Umowa zlecenia dzieli się na czynności: odpłatne oraz nieodpłatne. W przypadku umów o świadczenie usług ogólną zasadą jest odpłatność. Przemawia za tym gospodarcze znaczenie tego typu umów oraz fakt, że są wykonywane przez osoby, które zawodowo trudnią się świadczeniem usług danego rodzaju. Zatem należy przyjąć, że jeśli w umowie nie zastrzeżono nieodpłatności, to za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie. Ustala się je na podstawie obowiązującej taryfy (np. odpowiednie przepisy o opłatach za czynności adwokackie oraz opłaty za czynności radców prawnych). Jeśli natomiast brak takowej taryfy, należy się wynagrodzenie w wysokości odpowiadającej wykonanej pracy.
Umowę zlecenia stosuje się również w odniesieniu do:
– umów o świadczenie usług nieuregulowanych innymi przepisami (art. 750 k.c.) np.:
- umowa o leczenie, pielęgnowanie,
- o wychowanie,
- o naukę,
- o prowadzenie wycieczek turystycznych,
- o pełnienie nadzoru nad czynnościami osób trzecich,
- o czynności reklamy itd.
– umów spedycji, jeśli przepisy o umowie spedycji lub przepisy szczególne, nie stanowią inaczej (art.796 k.c.)
– innych umów nienazwanych, polegających na dokonaniu określonych czynności prawnych dla innych, również jeśli jest to nieuregulowane w innych przepisach (przede wszystkim umowa agencyjna, umowa komisu).
Ślady zlecenia znajdujemy również w umowie rachunku bankowego (art. 725 k.c.), w której to bank zobowiązuje się do dokonywania rozliczeń pieniężnych na zlecenie posiadacza rachunku. Analizując art. 45 k.s.h. widać wyraźnie, że konstrukcja umowy zlecenia jest podstawą oceny praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej, który prowadzi sprawy spółki w relacji między nim a spółką (tak samo w przypadku wspólników spółki partnerskiej, komandytowej i komandytowo-akcyjnej).
Nie ma przeszkód do zawierania umowy zlecenia, gdy strony łączy inny stosunek prawny. Nic nie stoi na przeszkodzie jej zawarcia, gdy jest zawarta w związku z zawarciem innej umowy (w takim przypadku ma charakter poboczny i jest związana z główną umową). Umowa zlecenia może być związana z inną umową o świadczenie usług i stanowić podstawę dokonania określonej czynności prawnej dla zleceniodawcy, przez osobę, która świadczy dla niego jakieś określone usługi (np. przewóz). Pracodawca i pracownik również mogą zawrzeć ze sobą umowę zlecenie. Jeśli chcemy powierzyć wykonanie określonych czynności, uregulować wzajemne prawa i obowiązki oraz zasady wynagrodzenia w związki z nawiązanym między stronami innym stosunkiem prawnym, możemy bez problemu zawrzeć umowę zlecenia.
Nie ma możliwości zawarcia umowy zlecenia odnośnie czynności, która z mocy prawa lub swej istoty może być dokonana tylko osobiście. Do pierwszej grupy należą czynności prawne, które mają ustawowo wyłączoną możliwość jej dokonania przez przedstawiciela (np. sporządzenie/odwołanie testamentu, uznanie dziecka). Czasem ustawa wprowadza ograniczenie dopuszczalności działania przez przedstawiciela (np. zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika). Druga kategoria to czynności prawne lub inne zdarzenia kwalifikowane jako przejaw woli czy przejaw uczuć, które ze względu na swoją właściwość nie mogą być dokonane przez przedstawiciela. Są to: czynności o ściśle osobistym charakterze i czynności z zakresu prawa rodzinnego, czynności w postępowaniu w sprawach prawa stanu (np. przebaczenie, unieważnienie uznania dziecka, zaprzeczenie ojcostwa).